سلوک بر باد رفته‌ی سامواریی | 行為はサムライを粉々

سلسله‌ای از اتفاقات باعث شد تا نتوانم بازی «متال گیر سالید ۴» را موقع انتشارش تجربه کنم؛ راستش را بخواهید هفت سال دیرتر از کسانی که آن را در هیاهوی آغاز نسل هفتم تجربه کرده بودند! این شاید چندان حرفه‌ای و گیمر پسند به نظر نرسد، شما هم مختارید اسمش را هرچه که دوست دارید بگذارید! ولی مهم تجربه‌ای است که این تاخیر چند ساله نصیبم کرده است.
اولین حسن این خواب زمستانی بنده این بود که در این روزگار خشکسالی بازی خوب و فراوانی بازی‌های پر زرق و برق و تهی از اصالت، بالاخره یک محصول کامل و بی‌نقص برای بازی کردن و لذت بردن داشتم که البته موضوعی شخصی است و جای مطرح کردنش پروفایل شخصی صفحه‌ی اجتماعی‌ام!
ولی دومین حسن این تاخیر هفت ساله می‌تواند حرف دل خیلی از ماها باشد. تجربه کردن شاهکار بی‌بدیل هیدئو کوجیما هفت سال دیرتر از موعد مقرر، دکمه‌ای را در ذهنم فشار داد! یک دکمه‌ی قرمز رنگ درشت، درست شبیه آنهایی که رئیس جمهورهای آمریکا توی فیلم‌ها و موقع پرتاب موشک‌های اتمی‌شان فشار می‌دهند! فشار دادن این دکمه‌ی قرمز البته جایی را ویران نکرد ولی ذهن و فکر و آرشیو اطلاعاتی مغزم را حسابی زیر و رو کرد. فایل‌هایی را که زیر خروارها اطلاعات بی‌ارزش مدفون شده بودند آشکار کرد و حافظه‌ام را حسابی به تکاپو انداخت. حالا دیگر کم کم یادم می‌آمد که در گذشته‌ای نه چندان دور بازی‌هایی را تجربه کرده بودم که درست مثل متال گیر سالید ۴ پر بودند از اصالت و گیم‌پلی ناب و احترام به مخاطب. اما چیزی هم حسابی مرا ترساند؛چطور ممکن بود حس و حال و لذت این تجربیات ناب این چنین در ذهنم کم‌رنگ و مات شده و به فراموشی سپرده شوند؟
رسیدن به جواب این سوال چندان سخت نبود؛ تجربه کردن انبوهی ازمینیمال‌های صنعت بازی‌سازی در طی این سال‌ها که با حرکتی زیرپوستی و ناپیدا سلیقه و ذهنیت ما را تغییر داده و یاد و خاطره‌ی آن تجریبات ناب را از ذهن‌مان پاک کرده‌اند. حالا این مینیمال‌های خطرناک چه‌جور موجوداتی هستند؟! لازم نیست چندان به خودتان زحمت بدهید تا به جواب این سوال برسید؛ نود درصد بازی‌هایی که طی این هفت، هشت سال منتشر شده‌اند بازی‌هایی هستند که من نام مینیمال روی‌شان می‌گذارم. قطعا خواهید پرسید مینیمال‌ها چه ویژگی‌هایی دارند؟ در مثال‌های بعدی جوابتان را خواهید یافت؛ البته به شکل یک دلنوشته و نه یک مقاله‌ی علمی.

ストーリー
متال گیر سالید ۴ یادم انداخت که زمانی بازی‌ها داستان داشتند، روایتی ناب و پر از شخصیت‌های ماندگار که در آن تمام اصول پردازش شخصیت و داستان رعایت شده بود. این داستان‌ها به قدری هویت پررنگی داشتند که به موجودیت اصلی یک بازی بدل می‌شدند. شما نمی‌توانید رزیدنت اویل‌ها را بدون لیان کندی و جیل ولنتاین و کریس ردفیلد و داستان آمبرلا و زامبی‌هایش تصور کنید. شما نمی‌توانید سایلنت‌هیل‌ها را بدون شخصیت‌های جذاب، هویت خوفناک شهر و داستان آدم‌های گناهکارش به یا بیاورید و قطعا متال گیرها را بدون سالید اسنیک و بیگ باس و شخصیت‌های بی‌نظیر و داستان‌های پر و پیمانش. هویت تمام این شاهکارها به دلیل داستان و شخصیت‌های‌شان در ذهن ما مانده است.
این داستان‌ها و نحوه‌ی روایت‌شان زمانی یکی از ارکان مهم یک بازی به حساب می‌آمد ولی حالا دیگراین‌طور نیست. دیگر کسی بودجه‌ی بازیش را صرف ساختن میان پرده‌ی از پیش رندر شده‌‌ی دکوپاژ شده که ساعت‌ها فکر و ایده پشت‌اش خوابیده نمی‌کند. نحوه‌ی روایت آب رفته است! به وقیح‌ترین شکل ممکن مینیمال شده است. چند بازی را مثال بزنم که داستان در آن با دیالوگ روایت می‌شود و نه با تصویر و هنر ناب سینما؟! چند بازی را در طی این سال‌ها تجربه کرده‌اید که شخصیت‌هایش با هم در حال مکالمه‌ی از راه دور به کمک بی‌سیم و اینجور چیزها هستند و در این بین داستان  روایت می‌شود و پیش می‌رود و حتا به اتمام می‌رسد؟ حتا این فرم روایت در بسیاری از بازی‌های خوب این سال‌ها هم رعایت شده است! کم کردن میان پرده‌های سینمایی و افزایش داستان‌گویی از طریق رد و بدل کردن اطلاعات شنیداری. سمی کشنده که مخاطب را از جو داستان و شخصیت‌ها به شدت دور می‌کند.
البته من منکر این نیستم که بازی‌های خیلی خوبی در طی این سال‌ها و با همین فرمول تولید شده‌اند؛ بازی‌های ماندگاری مثل مجموعه‌ی اثر جرمی و مجموعه‌ی چرخ‌های جنگ. اما بهتر است کمی دقیق‌تر بشوید تا دست‌تان بیاید همه‌ی این بازی‌هایی که داستان خوبی داشتند بازهم چیزی نبودند که آن شور و حال حاصل از روایت بازی‌های قدیمی را به شما منتقل کنند. دلیل این امر هم ساده است؛ بازی‌های قدیمی آن اصل مهم روایت داستان را کاملا رعایت می‌کردند؛ ساختار سه پرده‌ای کلاسیک. برای روایت داستان‌شان هم کم نمی‌گذاشتند و کاری می‌کردند که در طی طول انجام بازی شخصیت‌ها و آدم‌های قصه را با پوست و خون‌مان درک کنیم. حالا بیاید و این فرمول‌بندی روایی داستان را در مورد مثلا اثر جرمی بررسی کنید. آیا شماره‌ی نخست اثر جرمی در سه پرده روایت می‌شود؟ شاید اینطور باشد ولی بهتر است دیدتان را گسترده‌تر کنید؛ زوم آوت کنید و هر سه مجموعه را در کنار هم ببنید! شگفت زده شدید نه؟! این سه‌گانه در واقع فقط یک بازی است؛ شروع دارد(قسمت اول) میانه دارد(قسمت دوم) و گره گشایی نهایی دارد(شماره‌ی سوم بازی). مینیمال کردن هم یعنی همین؛ یعنی تکه تکه کردن یک بازی کامل برای درآوردن پول بیشتر! شما طرحی دارید؛ یک بازی که اسمش را می‌گذارید فرقه‌ی اساسین. داستانی ناب و گیم‌پلی‌ایی بدیع که قطعا موفقیت در پی خواهد داشت. موفقیت؟! فقط یک بار؟ موفقیت به چه درد می‌خورد وقتی پولی درکار نباشد. پس طرح‌تان را تکه تکه می‌کنید، یک بازی کامل را چند قسمتی می‌کنید و در طی چندیدن سال ارائه می‌دهید. باور کنید اگر متال گیر سالید ۴ در درست اساتید یوبی سافت یا EA بود کل نسل هفتم را با آن تغذیه می‌کردند و کلی متال گیر سالید از تویش بیرون می‌کشیدند و بلایی سرش می‌آوردند که سر مجموعه‌ی فرقه‌ی اساسین خودشان آوردند!

ゲームプレー
بحثی که در بالا مطرح شد فقط در مورد داستان بود، ولی گیم‌پلی‌ایی هم در کار است که متاسفانه از زیر ساطور این استاید سالم بیرون نیامده است! نگاهی بیندازید اجمالی به چیزهایی که در طی سالیان اخیر تجربه کرده‌اید؛ کدام بازی را سراغ دارید که با گیم‌پلی‌اش واقعا سیراب‌تان کرده باشد؟ کدام بازی در طی سالیان اخیر مرحله‌ای در خود داشته که بالای یک ساعت برایش زمان صرف کرده‌اید؟! آیا با انجام بازی‌ها( حتا بهترین‌شان که پر از خلاقیت بوده‌اند) سیرآب شده‌اید؟ متال گیر سالید ۴ یادم انداخت که زمانی می‌شد برای رد کردن یک مرحله از یک بازی بیش از یک ساعت زمان صرف کرد، از گیم‌پلی و داستانی که در خلال آن تعریف می‌شود لذت برد و به اوج لذت رسید و در پایان راضی هم شد. حالا مثالی می‌زنم؛ GTA V را در نظر بگیرید که یکی از بهترین بازی‌های سال‌های اخیر است. آیا این احساس به شما هم دست داده که بعد از تمام کردن مرحله‌ای از این بازی باز هم بیشترش را خواسته‌اید؟! دوست داشته‌اید مرحله‌ی خلاقانه‌ای که بازی کرده‌اید به واسطه‌ی فراز و فرود داستان کش بیاید و بیشتر از نیم ساعت طول بکشد؟ دقت کرده‌اید ماموریت‌های بیشتر بازی‌های این سال‌ها بیشتر از ده دقیقه زمان نمی‌برند؟ می‌دانید این یعنی چه؟ یعنی مینیمال سازی به بهانه‌ی جذب مخاطب و پول! همه‌اش را یک دفعه به مخاطبت نده! کمی از آن را نگه دار برای شماره‌ی بعدی! بهانه‌ای که البته بازی‌سازها و شرکت‌های معظم بازی‌سازی از آن به عنوان جذب طیف وسیعی از مخاطب با ساده‌سازی و ویرایش داستان گیم‌پلی نام می‌برند؛ بازی‌ات را ساده کن تا مخاطبت فرار نکند(مگر ما فرار می‌کردیم؟!) بازی‌ات را کش نده تا مخاطب بی‌حوصله نشود(مگر ما بی‌حوصله می‌شدیم؟!)
تسلط این فرمول در بازی‌های این روزگار باعث شده به جای یک سری گیم‌پلی گسترده و وسیع با مجموعه‌ای از مینی‌گیم‌های انبوه طرف باشیم. خیلی از بازی‌های محیط باز این روزها هم از چنین فرمولی استفاده می‌کنند؛ انبوهی مینی‌گیم مرتبط به هم که جای گیم‌پلی گسترده و طراحی مراحل استاندارد را گرفته است. دیگر نه خبری از مراحل مهندسی شده است و نه خبری از گیم‌پلی خلاقانه‌ای که با داستان ترکیبی قدرتمند بسازند. غولآخرها از بازی‌ها پر کشیده‌اند(!) و مراحل شروع و پایان‌بندی مشخصی ندارند. مبارزات شاهکار با غولآخرهای بازی‌های قدیمی را یادتان مانده؟ طراحی خارق‌العاده‌ی مبارزه با مثلا سایکو مانتیس را در متال گیر سالید اول خاطرتان هست؟ یادتان مانده طراحی این مبارزه چه چیزهایی داشت؟  هم داستان داشت و هم فاصله گذاری و هم خلاقیت لبریز شده و هم شاهکار و دخالت فیزیکی خود شما برای شکست دادن سایکو مانتیس؟ حالا آن خلاقیت‌ها کجا رفته‌اند؟ توی بافت‌های شفاف و پلیگون‌های چند میلیون دلاری و محیط‌های باز و پول و سود مالی و سال مالی و راز بقا؟!

まあだだよ؟
شاید بگویید اوضاع آنقدرها هم بد نیست! راستش شاید این چنین باشد و من هم امیدوارم که چنین باشد. هنوز عده‌ای هستند که بازی در خور و اصیل می‌سازند و فرمول‌های ماندگار قدیمی را رعایت می‌کنند ولی غالب خط مشی صنعت بازی‌های ویدئویی چنین نیست. نشانه‌ی بارزش هم انبوه بازی‌های بی‌خاصیت این روزهاست که با نام نسل هشتم به خوردمان می‌دهند. شاید در معیارهای این روزها این بازی‌ها استاندارد و خوب باشند ولی به خودتان لطف کنید و گذشته را هم به خاطر بیاورید. بازی‌هایی را به یاد بیاورید که اصیل بودند و پر و غنی و ماندگار ومهم‌تر از همه اینکه سیرآب‌تان می‌کردند.
آری! روزگار بدی است که سامورایی‌های بازنشسته، جایشان را به اتوبات‌های بی‌خاصیت داده‌اند!