صدای پای مرگ | نقد و بررسی فیلم A Quiet Place

ژانر وحشت از جمله سبک‌های سینمایی است که چندان توسط منتقدان و جامعه‌ی هنری جدی گرفته نمی‌شود. کافی‌ست نگاهی به فهرست «برترین فیلم‌های تاریخ سینما» در مجله‌‌ها و وبسایت‌های مختلف بیاندازید تا به خوبی متوجه این امر شوید. با این وجود هر چند وقت یک بار، آثاری دیدنی و متفاوت در این عرصه ساخته می‌شوند که می‌توان نام یک اثر هنری قابل احترام را بر آنها گذاشت. فیلم «مکانی ساکت» یا A Quiet Place یکی از همین آثار است. این فیلم به کارگردانی جان کرازینسکی و بازی بسیار زیبای او و امیلی بلانت توانست در عین تجربه‌ی فروشی شگفت انگیز در گیشه‌ها، نظر منتقدان را هم به خود جلب کند. با دنیای بازی همراه شوید تا نگاهی به دلایل موفقیت این اثر جذاب بیاندازیم.

هنر سکوت

برخلاف آثار رایج سینما که تمرکز زیادی روی صحنه‌‌های پر سر و صدا و پر هیجان دارند، تمام زیبایی و هنر جان کرازینسکی در استفاده بهینه و دقیق از عنصر سکوت در فیلم خود است. این کارگردان تازه کار، به خوبی توانسته تا محیطی پر تنش را بدون به زبان آوردن هیچ کلمه‌، نواختن موسیقی یا سر دادن فریادهای دل‌خراش ایجاد کند. A Quiet Place در دنیایی روایت می‌شود که توسط موجوداتی مخوف تسخیر شده و این هیولاها با استفاده از قدرت شنوایی بالای خود به شکار انسان‌ها می‌پردازند. انسان‌ها برای زنده ماندن در چنین جهانی باید از ایجاد هرگونه صدای غیر عادی اجتناب کنند. همان‌طور که از نام فیلم پیداست، سکوت قانون اصلی برای زنده ماندن است. به همین دلیل انسان‌ها در A Quiet Place حتی از سخن گفتن هم اجتناب می‌ورزند. گفتگوها میان شخصیت‌های این اثر تماما با استفاده از زبان اشاره انجام می‌شود و به همین دلیل بیش از هرچیز صدای طبیعت و محیط در این فیلم به گوش می‌رسد. کرازینسکی با این ایده‌ی هوشمندانه، ساده‌ترین اعمال روزانه را در فیلم خود به چالشی خطیر تبدیل کرده است. از خوردن غذا تا راه رفتن، همه و همه باید با دقتی وصف ناپذیر انجام شده و از ایجاد هرگونه صدای اضافی اجتناب شود. دقت کارگردان به جزئیات برای ایجاد چنین جهانی واقعا شگفت‌انگیز است. هیچ‌کدام از شخصیت‌ها در طول فیلم کفش به پا نمی‌کنند. تمام مسیرهای اصلی عبور و مرور در محل زندگی شخصیت اصلی داستان توسط خاک اره پوشیده شده تا قدم زدن در محیط صدایی ناخواسته ایجاد نکند. غذاها بجای بشقاب‌های چینی، در برگ‌های بزرگ درختان ریخته می‌شود و تنها با استفاده از دست خورده می‌شود. لوازم خانگی برقی به طور کامل از زندگی حذف شده و به طور کلی، انگار انسان به هزاران سال قبل و به دورانی خالی از تمدن و تکنولوژی بازگردانده شده است. هرچند که آثار «پسا آخرالزمانی» زیادی در صنعت فیلمسازی و در طول این سال‌‌ها بر پرده‌ی نقره‌ای نقش بسته‌اند، اما A Quiet Place عنوانی بدیع در این سبک است؛ زیرا نه در آن از زامبی‌های ویروسی استفاده شده و نه انسان‌های جهش یافته حاصل جنگ‌های اتمی. A Quiet Place خطری را به تصویر کشیده که هر لحظه می‌تواند بشریت را به زانو در آورد: از دست دادن قدرت تکلم!

کم و گزیده، چون دُر

داستان این فیلم که توسط برایان وودز و اسکات بکز به نگارش در آمده و بسیار سر راست و ساده است: یک خانواده باید در قلمرو هیولاها به بقا و زندگی ادامه دهد. اما کارگردان جوان این فیلم این داستان ساده را به شکلی بدیع روایت می‌کند تا بیننده از سادگی و پیش پا افتاده بودن آن دل‌خور نشود. «مکانی ساکت» عنوانی است که بیش از هر چیز تلاش می‌کند بیننده را از نظر احساسی با خود همراه کند. خوشبختانه کرازینسکی به خوبی از پس این کار برآمده و لحظات متعددی در فیلم وجود دارد که هر بیننده‌ای می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند. رقص دونفره و عاشقانه‌ی مادر و پدر خانواده با آهنگ هدفونی که دوتایی به آن گوش می‌دهند، بازی کودکانه بچه‌ها و فریاد کشیدن همه‌ی سکوت‌های تحمیل شده زیر غرش آبشار از جمله‌ی این لحظات است. در طول تماشا کردن این اثر، هرگز احساس خستگی و بی‌حوصلگی نخواهید کرد، زیرا همزادپنداری با قهرمانان داستان «مکانی ساکت» اصلا کاری دشوار نیست. کرازینسکی در این اثر سنت معمول هالیوود را زیر پا گذاشته و اصلا به خواستگاه هیولاها و چگونگی تسلط آنها بر زمین نپرداخته است. او با زیرکی قطعاتی بریده شده از روزنامه‌ها را در طول فیلم به بیننده نشان می‌دهد که با تیترهای مختصر و مفید خود از وقوع فاجعه‌ی انسانی و وسعت آن سخن می‌گویند. به عبارتی می‌توان نحوه‌ی روایت داستان در A Quiet Place را با عناوین سری محبوب Dark Souls مقایسه کرد که در آن اطلاعات داستانی به صورت حداقلی، تدریجی و غیرمستقیم در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد. در واقع هیچ اهمیتی ندارد که هیولاهای عجیب فیلم چه‌طور و از کجا آمده‌اند. چه فرقی می‌کند اگر این هیولاها موجوداتی فضایی باشند یا ساکنین مخفی اعماق زمین؟ کرازینسکی با حذف این اطلاعات کم اهمیت از فیلم، به خوبی توانسته مانع از مشغول شدن فکر بینندگان به ساز و کارهای دشوار منطقی آثار علمی-تخیلی شده و پیوند غریزی و احساسی آنها با قهرمانان داستان را در تمام طول فیلم حفظ کند.

درخشش امیلی بلانت

قطعا ستاره‌ی این فیلم کسی نیست جز امیلی بلانت. این بازیگر قبلا هم در آثار علمی تخیلی همچون «آستانه‌ی فردا» در کنار تام کروز خوش درخشید، اما هیچ کدام از نقش آفرینی‌های او مانند نقش مادر خانواده‌ی آبت زیبا و بی‌نقص نیست. بخش عمده‌ای از فضاسازی و بار هنری A Quiet Place بر دوش این بانوی هنرمند است. وی مادر دو فرزند و همسر کرازینسکی (پدر خانواده) است. وی علاوه بر مسئولیت مراقبت از خانواده، باید با مشکلات بارداری هم دست و پنجه نرم کند. فکر به دنیا آوردن یک بچه آن هم در چنین جهانی به خودی خود فشار و استرس زیادی هم بر مادر خانواده و هم بینندگان وارد می‌کند. بلانت به خوبی از پس نقش خود برآمده و حتی در برخی سکانس‌ها نمایشی شگفت انگیز از توانایی‌هایش به اجرا می‌گذارد. نقطه‌ی اوج این اثر در دشوارترین سکانس امیلی بلانت گنجانده شده که این خود گویای اهمیت نقش این بازیگر در فیلم یاد شده است. در این سکانس درست در لحظات آغازین وضع حمل مادر خانواده، هیولاها خانه را محاصره می‌کنند. تصور اینکه یک زن بتواند در سکوت مطلع فرزند خود را به دنیا بیاورد، واقعا دشوار و حتی غیر ممکن است. نمایش دادن یکی از سخت‌ترین و دردناک‌ترین لحظات زندگی یک زن آن هم تنها با حالات چهره کاری است که هر بازیگری از پس آن بر نمی‌آید. اما امیلی بلانت به زیبایی و باورپذیری هرچه تمام‌تر این غیر ممکن را به تصویر می‌کشد! وجود چنین صحنه‌‌هایی باعث شده تا فیلم A Quiet Place به اثری به یاد ماندی و جذاب بدل شود.

کرازینسکی و بلانت در واقعیت هم زوج هستند. این زوج هنری در فیلم A Quiet Place آن‌قدر خوش درخشیدند که این اثر توانست با سرمایه‌ی ساخت ۲۰ میلیون دلاری، بیش از ۳۳۰ میلیون دلار در گیشه فروش داشته باشد. هرچند که این اولین کار کرازینسکی در قامت یک کارگردان نبود، اما شاید بتوان آن را نقطه‌ی عطفی در کارنامه‌ی هنری این بازیگر و کارگردان جوان دانست. فضاسازی زیبا، موسیقی درگیرکننده و کارگردانی جذاب این اثر توانسته A Quiet Place را به فیلمی تبدیل کند که نه‌تنها طرفداران سبک وحشت، بلکه هر بیننده‌ی خوش ذوقی را به وجد بیاورد.