بررسی شخصیت پردازی Batman

«بتمن، تولد قهرمانی از درون ترس ها»

به نام خدا

پیشگفتار …
همه ی ما کم و بیش مرد خفاشی را می شناسیم، مردی که شب ها خفاشی مخوف و کابوس تبه کاران است و روز ها سرمایه داری خواب آلود که در جلسات کاری شرکت چندی میلیارد دلاری اش به خوابی عمیق فرو می رود.

«تاریخچه»

کاراکتر مرد خفاشی (BATMAN) در سال ۱۹۳۹ توسط کمپانی DC پا به دنیای کمیک نهاد و راه دراز و پر پیچ و خمی را تا تبدیل شدن به قهرمانی جهانی پشت سر گذاشت. لباس و شکل و شمایل بتمن تا کنون بار ها و بار ها تغییر کرده اند هرچند که بسیاری شمایل کنونی او را نشأت رفته از فیلم بتمن (۱۹۸۹) می دانند.

And justice for all…

بروس وین(Bruce Wayne) هنگامی که همراه با پدر و مادرش در کودکی از سالن تأتر خارج می شدند مورد حمله ی عده ای از ارازل و اوباش قرار گرفته و پدر و مادر خود را از دست می دهد، اینجاست که ندایی در درون او را دعوت می کند تا با جنایت کاران مبارزه کند و شهر گاتام را از وجود آنان پاک نماید.در این راه بروس سال ها به تقویت خود چه از لحاظ جسمی و چه از لحاظ روحی می پردازد و در انتها خفاش را که روزی نماد ترس ها ی کودکی او بوده بر می گزیند تا کابوسی برای جنایت کاران متولد شود ، کسی که به پشتوانه ی ثروتی بی کران و شخصیتی خود ساخته سعی می کند تا دیگران را از آنچه برای خود اتفاق افتاده نجات دهد و خود عدالت را برقرار سازد، اینجاست که یکی از مشهور ترین ابر قهرمان ها متولد می شود ، BATMAN .

شاید در ابتدا این نوع شروع برای یک کاراکتر کمیک اندکی کلیشه ای و پیش پا افتاده به نظر برسد، شوکی در کودکی، از دست دادن پدر و مادر، شهری مغروق جنایت و بالاخره انتقام، اما مهمترین تفاوت بتمن با سایر به ظاهر ابر قهرمانان کمیک دیگر این نکته است که بتمن هیچگاه قدرتی فرا انسانی نداشته است و هرگز توسط عنکبوتی گزیده نشده و یا از سیاره ی دیگری تشریف نیاورده، بتمن از درون جامعه متولد شده، از درون ترس ها و کمبود ها، از درون اتفاقاتی که شاید مانند رودخانه ای همه را به سویی می برد و بروس تلاش می کند تا در خلاف جهت این رودخانه حرکت کند. بتمن، هیچگاه آدم نمی کشد و هیچگاه سلاح گرم حمل نمی کند و در مبارزات تنها به ضربات بدنی و بی هوش کردن اکتفا می کند، از لحاظ مالی بی نیاز است و به طمع ثروت و یا شهرت دست به قهرمان بازی نزده. اینجاست که کم کم تفاوت های بتمن با دیگر قهرمانان مشخص می شود، این نکته که شاید هر کسی آرزوی شنیدنش را داشته باشد، همه می توانند قهرمان باشند، همه، حتی کودکی یتیم که از خفاش می ترسد!

«کاراکتر عمیق =شخصیت پردازی عمیقتر»

بروس شخصیتی پیچیده دارد و قدمت چندین و چند ساله اش نوشتن مطلب در مورد او را سخت تر کرده است. تاریخچه ی دور و دراز او باعث شده تا همواره دچار تغییرات گوناگون شود و از قهرمانی خشک که به ندرت حرف می زند در اوایل ورود به صنعت سینما تا شوالیه تاریکی، فردی که در برابر تاریکی جهل مردم می شکند تغییر کند. با این حال می توان به طور میانگین و با استفاده از الگوهایی که در تمامی قسمت ها ی کمیک ها، فیلم ها و اخیرا بازی ها تکرار شده اند به نکاتی پی برد که خالی از لطف نیست. شخصیت دو وجهی بتمن، یعنی سرمایه داری در روز که هم صنفی هایش(!!!) عامل اصلی جرم و جنایت هستند و خفاشی که به مبارزه با جنایت کاران، اوباش و مخصوصا در کمیک ها با دشمنانی تخیلی- فرا انسانی می پردازد درشب عامل اصلی وجود دوگانگی در درون اوست ، دوگانگی ای که بارها و بارها او را به شک فرو برده و هیچ کس حتی خود او هم نمی داند که بروس اصلی کیست، گهگاه بروس در شخصیت بتمن گم می شود و زمام امور را خفاش شب بر عهده می گیرد، هنگامی که بروس در آینه نگاه می کند و بتمن را می بیند و یا هنگامی که مشاور وفادارش او به او گوش زد می کند که بتمن محدودیتی ندارد، اما او چرا. نکته ی جالب توجه این است که این سردرگمی و پریشانی در انتخاب دشمن اصلی او یعنی جوکر نیز کاملا مشخص است، پوچی و بی هویتی ژوکر، فردی که هیچ چیزی او را راضی و ناراضی نمی کند نشان می دهد که بر خلاف بتمن آرمان گرا جوکر پوچ گرا قرار داده شده است، آیینه ای که همه ی ویژگی های بتمن را نشان می دهد، اما به صورت وارون. شاید همین آرمانگرایی بتمن اولین نقطه ضعف او باشد، نقطه ضعفی که تنها جوکر می داند که چگونه به بهترین وجه از آن استفاده کند.

«خفاش خوش تیپ»

لباس بتمن همواره شکل و شمایل تقریبا ثابتی داشته ، لباسی خاکستری با کمربندی همه کاره و نقابی عجیب که هیبتی عجیب تر به بروس می دهد.همین خاکستری بودن لباس هم نکاتی عمیق در درون خود دارد. بتمن فردی مطلق نیست، آرمانگرا هست و حاضر نیست که خون کسی حتی مجرمان را بریزد اما به هیج وجه مطلق نیست، بتمن بر خلاف روی سفیدش نکاتی سیاه هم در زندگی دارد و نقطه ضعف هایی درونی همواره آزارش می دهند و دست بر قضا دشمنان او نیز از این نقطه ضعف ها آگاه اند، کودکی سخت، قهرمانی که خود مطمئن نیست راهی که طی می کند به کدامین سو می رود، قهرمانی که هیچ کس را نمی کشد و … ، بار ها و بار ها در طول محصولاتی که درباره ی این کاراکتر منتشر شده شاهد بوده ایم که مجرم نهایتا پس از چندین و چند خرابکاری بی شمار به چنگال بتمن گرفتار می شود و بتمن علی رقم میل باطنی او را به زندان می فرسد تا در قسمت های بعدی آزاد شده و دوباره شهر را به آشوب بکشاند، هرچند که برخی این ویژگی را متناسب با سن کسانی می دانند که مخاطب اصلی بتمن در زمان کمیک ها بوده اند اما عملا امروز با عرضه ی فیلم هایی مانند شوالیه ی تاریکی و یا بازی تیمارستان آرخام شاهد بودیم که مخاطبان این ابر قهرمان محبوب دیگر تنها آن نوجوانان کمیک به دست سابق نیستند، در حالی که این ویژگی ها تاکنون ثابت باق مانده اند. یکی دیگر از ویژگی های لباس بتمن شنل اوست که به او امکان پرواز کردن را می دهد، شنلی که به نوعی نماد بتمن و شخصیت در سایه ی او نیز به شمار میرود. شنل بتمن یار همیشکی او بوده و علاوه بر ظاهر خوفناکش بارها او را از مرگ نجات داده است و شاید بتوان آنرا نمادی برای بلند پروازی های او دانست، بلند پروازی هایی که گهگاه اورا به دردسر می اندازد.

«ابرابزاری برای ابر قهرمان»
هنگام بررسی ابعاد شخصیتی این قهرمان، نباید وسایل پیشرفته ی اورا که به واسطه ی ثروت عظیمش بدست آورده است از یاد برد. شاید مهمترین ابزار بتمن مرکب وفادار و محبوب او باشد، اتوموبیل بتمن که مجهز به انواع و اقسام تجهیزات گوناگون است همواره بتمن را در فرار از مخمصه ها یاری داده و جزئی جدا نشدنی از این قهرمان به شمار می آید، اتوموبیلی که طراحی ظاهری اش کافیست تا مجرمان را بترساند و هرچند که بار ها تغییر کرده است ولی همواره به بهترین شکل طراحی شده و به جرات می توان گفت که ایده های به کار رفته در آن هنگام خلق شدن سال ها از زمان خود جلوتر بوده است. کمربند معروف بتمن نیز همواره با پتانسیل های بالایش این کاراکتر را از یکنواختی تجهیزات نجات داده و ثابت کرده است که از بهترین وسایل کمکی برای یک ابر قهرمان به شمار می آید. در واقع هرگاه خالقان و طراحان با کمبود ایده مواجه می شدند، با قرار دادن امکاناتی که گاهی اوقات کاملا دور از ذهن است این مشکل را برطرف کرده و به همین دلیل برخلاف دیگر قهرمانان کمیک، کاراکتر بتمن از تعداد بی شماری وسایل مختلف که هریک برای قهرمان شدن کافیست بهره می برد و بدون شک یکی از دلایل محبوبیت فوق العاده ی این کاراکتر همین ویژگی منحصر به فرد اوست، از یک ابر قهرمان چه می خواهید؟ وسیله ی نقلیه ی فراتر از انتظار؟ پرواز کردن؟ و یا کمربندی که همه امکانات مورد نیاز را فراهم می کند؟ مرد خفاشی ما همه ی این ویژگی ها را در خود دارد، و البته همه ی آن ها خفاشیزه شده اند!

«و در آخر، این خفاش محبوب …»

در ادبیات غربی به خصوص انگلستان خفاش نماد شر و بدی به شمار می آید ، تا آنجا که یکی از محبوب ترین و تنفرانگیز ترین(!) کاراکترهای بد یعنی جناب کنت دراکولا با خفاش ها قرابت زیادی دارد، اما کاراکتر بتمن به درون این نماد شر می رود و از این نماد بر ضد افرادی که تفسیر همین نماد هستند استفاده می کند. کاراکتر پرپیچ و خم بتمن در طول سال های عمر خود به عنوان قهرمان محبوب کمیک ها، فیلم های چند صد میلیون دلاری و بازی های رایانه ای چنان محبوب و تاثیر گذار بوده که با گذشت این همه سال هنوز دچار افولی چون دیگر کاراکتر های زمان خود (مثل کاراکتر پوچ سوپر من، مردی که نه می میرد و نه پیر می شود و کلا ابرمردی که انسان نبود) نشده و هنوز هم میزان همزاد پنداری مخاطبان با آن چنان زیاد است که حتی به دلیل تاثیر بد این همذات پنداری بیش از حد بر روی کودکان پخش کارتون های آن در برخی کشورها ( و طبق شایعات از جمله کشور خودمان) ممنوع است! درواقع، مرد خفاشی نماد مقابله با ترس ها، مقابله با ظلم، دوگانگی موجود میان جامعه ی سرمایه داری (به ویژه آمریکا) و همچنین ترد شدن قهرمانان و پوچ گرایی مردم و عدم تحقق آرمانهایی که جامعه ی لیبرال در پی آن بود( به ویژه در فیلم آخر یعنی شوالیه تاریکی که در انتها قهرمان حقیقی در نظر مرد به ضد قهرمان مبدل می گردد و ترد می شود، و بتمن حقیقی هویت خود را به مردی مرده می دهد) است و به سبب ویژگی هایی که در درون خود دارد و خود ساختگی ذاتی او بر خلاف هدیه های باد آورده ی دیگر ابر قهرمانان همواره نماد قهرمان حقیقی خواهد ماند، قهرمانی از درون ترس ها.

با تشکر himsy